Ιστορία Β1

Ιστορία Β1 
Υπ. καθηγήτρια: Χαριτίδου Σοφία 
mail επικοιωνίας: charitsofa@gmail.com

Καλημέρα σε όλους και καλό κουράγιο!!!

Θα επιβιώσουμε από τον κορωναϊό!!!!

Αφού διαβάσετε τα παρακάτω κείμενα θα απαντήσετε στις ερωτήσεις που θα ακολουθήσουν.

                         

Πλούσιοι και φτωχοί στο Βυζάντιο

Η ζωή στην ύπαιθρο ήταν ιδιαίτερα σκληρή για τους φτωχούς αγρότες όπως και για τους δούλους που εργάζονταν στα σπίτια των πλουσίων, στα κτήματα και αλλού. Στις πηγές 1.1 ως 1.5 σύγχρονοι ιστορικοί αναλύουν τη ζωή των φτωχών αγροτών του Βυζαντίου βασισμένοι σε πηγές της εποχής.

                                                  

 Πηγή 1.1

Ο βυζαντινός αγρότης

Τα χωριά είναι πολύ μικρά, ασήμαντοι οικισμοί, ο καθένας με 10 ως 30 ή 40, το πολύ αγροτικά νοικοκυριά. Φυσικά, ο αγρότης χτίζει μόνος του το ευτελές σπίτι του, μονώροφο κτίσμα, στεγασμένο με κεραμίδια ή άχυρο και μια αυλή, κάποιες φορές με πηγάδι και μικρά προσκτίσματα. Το ταπεινό ντύσιμο του αγρότη ελάχιστα άλλαξε στη διάρκεια αιώνων: ένας κοντός μανδύας που πέφτει από τους ώμους, ένας χιτώνας-πουκάμισο από πρωτόγονο ύφασμα ή χονδροειδές μαλλί και ένας είδος χοντρού παντελονιού, πάνω στο οποίο δένονται τα κορδόνια των επίσης πρωτόγονων παπουτσιών του, όπως απεικονίζεται στο ιστορημένο χειρόγραφο των Ομιλιών του Γρηγορίου Ναζιανζηνού του 11^ου αιώνα, στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Παρισιού. Η διατροφή του αγρότη-χωρικού καθοριζόταν από τις δυνατότητές του. Τις πιο πολλές φορές περιοριζόταν στο κριθαρένιο ψωμί, νερωμένο κρασί και λαχανικά.

Χαρακτηριστικό έσχατης ένδειας ήταν να τρώει φλούδες σταριού, πίτουρα, βελανίδια. Το πρωί ο αγρότης έτρωγε πολύ, το μεσημέρι μέτρια, και πριν από το νυχτερινό ύπνο μόνο φρούτα και λαχανικά. Κάποιοι πολύ φτωχοί έτρωγαν μόνο μία φορά την ημέρα. Ψωμί από σιτάρι, κουκιά, κρασί, τυρί θεωρούνταν πολυτέλεια. […] Το ελαιόλαδο και οι αλατισμένες ελιές αποτελούσαν επίσης επίζηλα είδη διατροφής.

                                Τηλέμαχος Λουγγής, Ο βυζαντινός αγρότης, 2002

                                               

 Πηγή 1.2

Με τα δεδομένα της νομοθεσίας του 10^ου αιώνα, στους πένητες μπορεί να ανήκουν τόσο οι αγρότες που παρέχουν κάποια υπηρεσία στο κράτος (π.χ. οι στρατιώτες), όσο και οι απλοί φορολογούμενοι αγρότες. Οι πηγές δίνουν έμφαση στην αστάθεια των συνθηκών που οδηγούσαν στην κοινωνική τους υποβάθμιση. Η συσσώρευση των φόρων, η μειωμένη απόδοση της γης, η απώλεια των καματηρών ζώνε, μία καταστροφική επιδρομή εχθρών ή ακραία φυσικά φαινόμενα όπως ο χειμώνας του 927/8 μπορούσαν να οδηγήσουν τους πένητες στην απόλυτη πτωχεία. Η είσοδος αυτών των νεόπτωχων στην υπηρεσία ισχυρών προσώπων –στην περίπτωση των στρατιωτών στην υπηρεσία των ανωτέρων τους, η ευκαιριακή μισθωτή εργασία ή ακόμα και η επαιτεία ήταν συχνός τρόπος αντίδρασης.

    Έφη Ράγια, Φτωχοί και πλούσιοι στο μέσο Βυζάντιο:  πενία, πλούτος και εξουσία , 2013

                                        

 Πηγή 1.3

Οι ανάγκες των φτωχών

Η λαϊκή θυμοσοφία κατέγραψε: «Πενία δε σοφίαν έλαχε: παροσον οι πένητες πολλάς τέχνας επιτηδεύουσι» [η φτώχεια συναντά τη σοφία, αφού οι φτωχοί κάνουν πολλές δουλειές]. Οι πρώτες ανάγκες των πτωχών ήταν η τροφή και η ένδυση, στις μεγάλες πόλεις ακόμα και η στέγαση μπορούσε να είναι πρόβλημα. Φαινόμενα επαιτείας ακόμα και στην ύπαιθρο δεν ήταν σπάνια συνεπεία λιμών, φυσικών καταστροφών και πολέμων, ή μετά από κακές σοδειές. Οι πτωχοί συχνά χτυπούσαν την πόρτα των μοναστηριών για να πάρουν λίγο σιτάρι […]. Μαρτυρούνται ωστόσο και ακραία περιστατικά. Γυναίκες να δίνουν τα παιδιά τους στα μοναστήρια, επειδή δεν είχαν να τα θρέψουν ή επειδή ήταν ανάπηρα και προσέθεταν μόνο βάρος στην οικογένεια, ή πατέρες που εκπόρνευαν τις κόρες τους γιατί είχαν περιπέσει σε μεγάλη φτώχεια. Στην επαρχία η διαβίωση συχνά εξαρτιόταν από την κατοχή ενός ζώου, είτε μεταφορικού, που θα εκτελούσε μεταφορές, είτε καματηρού, για το όργωμα της γης. Για το λόγο αυτό η δωρεά ζώων στους πένητες και τους πτωχούς συνιστούσε μέγιστη φιλανθρωπία.

Έφη Ράγια, Φτωχοί και πλούσιοι στο μέσο Βυζάντιο:  πενία, πλούτος και εξουσία , 2013

                                                

  Πηγή 1.4

Η φορολογία των αγροτών

Ενώ η φορολόγηση επιβαλλόταν σε κάθε σπίτι και σε κάθε γαιοκτήμονα ξεχωριστά. Το συνολικό οφειλόμενο ποσό έπρεπε να καταβάλλεται από την κοινότητα σε χρυσά νομίσματα. [,,,] Υπεύθυνοι γι αυτή τη διαδικασία ήταν οι προύχοντες των χωριών, οι οποίοι φρόντιζαν να καλυφθεί οποιοδήποτε πιθανό έλλειμμα. Αν μια γυναίκα, φερ’ ειπείν, είχε χάσει τον άντρα της και τους γιους της και της ήταν αδύνατο να καλλιεργήσει τα κτήματα της οικογένειας, τότε οι γείτονες έπρεπε να τη στηρίξουν αναλαμβάνοντας οι ίδιοι την εργασία και, αφού μοιράζονταν τη σοδειά, να τη βοηθήσουν να πληρώσει τους φόρους της. Οι αξιωματούχοι που ήταν υπεύθυνοι για τη φορολογία ενδέχεται να της παραχωρούσαν φορολογικές ελαφρύνσεις, ή, ακόμα και απαλλαγή. Όμως, τελικά, υπήρχε μεγάλη πιθανότητα τα αγροτεμάχιά της να περάσουν στην κατοχή των γειτόνων της.

                                          Τζούντιθ Χέριν, Τι είναι το Βυζάνιο, 2008

                                                    

Πηγή 1.5

Η αδυναμία των αγροτών να πληρώσουν φόρους και η εκμετάλλευση των πρώτων από τους δυνατούς.

Η ισχύς που απέκτησαν αυτοί οι μεγαλογαιοκτήμονες εξαγοράζοντας τις ιδιοκτησίες των μικροκαλλιεργητών απείλησε με εξάρθρωση την κοινωνική δομή της υπαίθρου. Χάρη στην απόκτηση τεμαχίων αγροτικής γης οι δυνατοί αύξαναν τους πόρους τους, αποδυναμώνοντας παράλληλα τις αγροτικές κοινότητες. Οι αγρότες που πτώχευαν και πουλούσαν τις ιδιοκτησίες τους περιέρχονταν συνήθως στον έλεγχο των ισχυρών γαιοκτημόνων[…].

Οι αυτοκράτορες του 10^ου αι. εξέδωσαν μια σειρά νόμων που αποσκοπούσαν στη στήριξη της συλλογικής ταυτότητας της κάθε αγροτικής κοινότητας και στην απώθηση των ισχυρών γειτόνων τους.

                                                   Τζούντιθ Χέριν, Τι είναι το Βυζάνιο, 2008

1.    1. Αφού μελετήσετε τις πηγές να απαντήσετε και να μου στείλετε τις απαντήσεις με μήνυμα στις παρακάτω ερωτήσεις:

α) Ποια προβλήματα αντιμετώπιζαν οι φτωχοί κάτοικοι της υπαίθρου την εποχή στην οποία αναφέρονται οι πηγές;

β) Πώς προσπαθούσαν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα αυτά;

γ) Σύμφωνα με την πηγή 1.4 ποιες ήταν οι συνέπειες της βαριάς φορολογίας για τους αδύνατους; Γιατί νομίζετε ότι χρησιμοποιείται το παράδειγμα της χήρας;

2.    2. Να συμπληρώσετε τον παρακάτω πίνακα:

Για τις πηγές 1.1, 1.2 και 1.4 να αναφέρεις

1) πότε δημιουργήθηκαν

2) αν δημιουργήθηκαν την ίδια εποχή στην οποία αναφέρονται ή αργότερα

3) ποιες πληροφορίες μας δίνουν για την καθημερινή ζωή των αγροτών στο βυζαντινό κράτος